“Μαζί με τη φυσική πανδημία, ο κορονοϊός προκαλεί και μια πανδημία πένθους. Αυτό νιώθουμε όλοι μας τώρα – πένθος. Και είναι σημαντικό να το αναγνωρίσουμε.
Πένθος είναι οτιδήποτε σκεφτόμαστε και αισθανόμαστε μέσα μας όταν οι δεσμοί μας απειλούνται, πληγώνονται, ή κόβονται. Και τότε βιώνουμε σοκ και δυσπιστία. Νιώθουμε ανησυχία, που είναι μια μορφή φόβου. Γινόμαστε λυπημένοι και πιθανόν μοναχικοί. Νευριάζουμε, νιώθουμε ενοχές και τύψεις. Το σύνολο όλων αυτών, καθώς και άλλες πιθανές σκέψεις ή συναισθήματα που βιώνουμε σαν αποτέλεσμα της ύπαρξης του ιού, είναι το πένθος μας.
Και δεν είναι να απορούμε βέβαια. Ο ιός απειλεί τόσους ανθρώπους στη Γη, με απώλειες πολλών ειδών: απώλειες ζωών, τον χωρισμό μας από τους αγαπημένους μας, οικονομικές δυσχέρειες, σημαντικές εκδηλώσεις που ακυρώνονται, κι άλλες πολλές.
Σκέψου κάτι ή κάποιον που νοιάζεσαι πολύ, και δίνει στη ζωή σου νόημα. Είναι πολύ πιθανό ο δεσμός σου με αυτό/με αυτόν, να απειλείται ή να επηρεάζεται αρνητικά αυτή την περίοδο από τον κορονοϊό.
Και μετά, βέβαια, έρχεται και η ανησυχία μας. Τι θα γίνει αργότερα? Θα αρρωστήσουμε? Άνθρωποι που αγαπάμε θα αρρωστήσουν? Άνθρωποι που αγαπάμε θα πεθάνουν?
Η αγωνία μας για το μέλλον είναι και αυτό κομμάτι του πένθους μας. Για την ακρίβεια είναι αυτό που ονομάζουμε «προσδοκώμενο πένθος» γιατί το μυαλό και η καρδιά μας προσδοκούν και προσπαθούν να προετοιμαστούν για αυτό που πρόκειται να έρθει.
Έτσι λοιπόν, πενθούμε. Και αυτό είναι κάτι το φυσιολογικό και απαραίτητο, γιατί είναι κομμάτι της αγάπης μας, και είμαι σίγουρος ότι συμφωνείτε ότι η αγάπη είναι το πιο πολύτιμο περιουσιακό μας στοιχείο.
Είναι όμως εξίσου σημαντικό να αναγνωρίζουμε ότι μπορούμε και πρέπει να δουλέψουμε με το πένθος μας. Όσο ζει μέσα μας, είναι παθητικό και αδρανές. Όταν όμως βρίσκουμε τρόπους να το εκφράσουμε προς τα έξω, αλλάζει. Γίνεται ενεργό, νιώθουμε καλύτερα, και η ζωή μας εμπλουτίζεται.
Αυτή η διαδικασία του να εκφράσουμε προς τα έξω το πένθος μας, λέγεται θρήνος. Παρόλο που ο καθένας από μας πενθεί και θρηνεί με διαφορετικούς τρόπους, μοιραζόμαστε όμως όλοι μας 6 βασικές ανάγκες του θρήνου. Ας τις δούμε και ας εστιάσουμε σε αυτές, επιχειρώντας να τις δουλέψουμε την περίοδο αυτή:
Ανάγκη 1η: Αναγνωρίζω την πραγματικότητα της πανδημίας ταυτόχρονα με το πένθος μου
Πρώτα απ’ όλα, φρόντισε να έχεις πληροφορηθεί επαρκώς και από ψύχραιμες και έγκυρες πηγές για τον ιό και τα μέτρα που πρέπει να λάβεις για να προστατέψεις τον εαυτό σου και τους γύρω σου. Κατά δεύτερον, αναγνώρισε το πένθος που γεννήθηκε από τη νέα αυτή συνθήκη της ζωής μας. Όπως προείπα, πολλά μπορεί να διακυβεύονται και να απειλούνται στις ζωές μας τώρα. Το πένθος είναι η φυσιολογική και φυσική αντίδραση σε όλα αυτά που βιώνουμε. Μπορείς να μετατρέψεις ένα στατικό πένθος σε ενεργό θρήνο, μιλώντας σε τακτική βάση για τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου, μοιραζόμενος τους φόβους και τις ανησυχίες σου. Όσο πιο πολύ και με ειλικρίνεια επικοινωνείς το μέσα σου προς τα έξω, τόσο καλύτερα θα αισθάνεσαι.
Ανάγκη 2η: Τιμώ όλα τα συναισθήματά μου
Και πάλι, είναι σύνηθες να βιώνουμε ένα μεγάλο εύρος συναισθημάτων για αυτή τη μεγάλη παγκόσμια κρίση. Ανέφερα μερικά από αυτά παραπάνω: σοκ, δυσπιστία, ανησυχία, λύπη, μοναχικότητα, θυμό, ενοχές και τύψεις. Όπως και να αισθάνεσαι, να ξέρεις ότι είναι φυσιολογικό. Βέβαια καταλαβαίνω ότι πολλά από αυτά τα συναισθήματα είναι άβολα και δυσάρεστα. Αν περνάς λίγο χρόνο κάθε μέρα ονοματίζοντάς τα, και εκφράζοντάς τα, αυτά θα μαλακώσουν. Μπορείς να μιλάς για αυτά με τους γύρω σου, να τα γράφεις σε ένα ημερολόγιο ή ακόμα και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Θα δεις ότι εκφράζοντας με θάρρος και καθαρότητα όλα σου τα συναισθήματα, αυτό θα σε κάνει να νιώσεις τουλάχιστον στιγμιαία άνεση και ανακούφιση.
Ανάγκη 3η: Ευγνωμονώ για όλα τα καλά της ζωής μου
Τώρα είναι μια καλή στιγμή για να είμαστε εστιασμένοι στα καλά της ζωή μας. Δοκίμασε να δώσεις λίγα λεπτά από το χρόνο σου καθημερινά, για να σκεφτείς και να συνδεθείς ψυχικά με ανθρώπους, εμπειρίες και πράγματα που έχουν υπάρξει και είναι πολύτιμα για σένα. Μετά βρες τρόπους να εκφράσεις αυτές τις εμπειρίες και τη συνειδητοποίηση των όσων ένιωσες. Για παράδειγμα, ενώ περνάς σχεδόν ολόκληρη τη μέρα σου στο σπίτι, μπορείς να γράψεις ένα μικρό ευχαριστήριο σημείωμα σε κάποιον που σημαίνει πολλά για σένα· μπορείς να αναφέρεις κάποιες στιγμές που υπήρξαν ιδιαίτερα σημαντικές στη σχέση σας. Επίσης το να ξεκινήσεις ένα ημερολόγιο ευγνωμοσύνης είναι μια καλή ιδέα.
Το να βιώνεις ευγνωμοσύνη για το τι υπήρξε και το τι υπάρχει θα σε βοηθήσει να καλλιεργήσεις την ελπίδα για αυτό που πρόκειται να έρθει.
Ανάγκη 4η: Είμαι καλός με τον εαυτό μου
Να φέρεσαι στον εαυτό σου με υπομονή και συμπόνια. Το πένθος της πανδημίας χρειάζεται και αξίζει τρυφερή φροντίδα. Κάθε πρωί, δεσμεύσου να φροντίζεις τον εαυτό σου σωματικά, νοητικά, συναισθηματικά, κοινωνικά και πνευματικά με κάποιον, έστω και μικρό τρόπο κάθε μέρα: για παράδειγμα να περπατάς καθημερινά, να κάνεις ένα παζλ, να μιλάς με τους ανθρώπους που σου λείπουν, να προσεύχεσαι, να κάνεις διαλογισμό. Και οι πέντε αυτές προαναφερθείσες πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης είναι πολύ σημαντικές και χρειάζεται η καθεμιά την προσοχή που της αναλογεί. Αν αμελήσεις κάποια από αυτές, ίσως βρεθείς εκτός της ισορροπίας σου, που είναι τόσο πολύτιμη για την υγεία σου, ειδικά τις στιγμές που βιώνουμε τώρα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ανάγκη 5η: Αναζητώντας το νόημα
Η απώλεια και το πένθος πάντα μας ωθούν να ψάξουμε για ένα νόημα. Είναι φυσιολογικό να αναρωτιόμαστε γιατί όλα αυτά συμβαίνουν. Στεκόμαστε σε ένα κατώφλι αυτή τη στιγμή, ανάμεσα σε μια προηγούμενη κατάσταση και σε μια επόμενη. Κι έτσι κατά κάποιον τρόπο βιώνουμε μια μεγάλη παύση, μια μεταβατική περίοδο. Κι αυτό μπορεί να το νιώθουμε άβολο. Παρόλα αυτά, είναι μια μεταμορφωτική περίοδος για εμάς, που αξίζει να της δώσουμε προσοχή.
Σε μεταβατικές περιόδους, είναι λογικό να ψάχνουμε το βαθύτερο νόημα σε ότι μας συμβαίνει. Για να τιμήσουμε αυτή την ανάγκη του πένθους, ας προσπαθήσουμε να είμαστε παρόντες στο εδώ και τώρα, και να φροντίσουμε το πνεύμα μας με όποιον τρόπο μας ταιριάζει: ό,τι σε κάνει να νιώθεις χαρά, ό,τι δίνει νόημα σε μια μικρή σου στιγμή, ό,τι σε κάνει να νιώθεις χρήσιμος, όλα αυτά βοηθάνε στο να βρούμε το μεγαλύτερο νόημα που με αγωνία αναζητούμε αυτή την εποχή.
Ανάγκη 6η: Προσεγγίζω τους άλλους για να δώσω και να λάβω στήριξη
Ακόμα και σε περιόδους απομόνωσης, τα ανθρώπινα όντα χρειαζόμαστε την προσωπική επαφή. Όταν πενθούμε, χρειαζόμαστε επίσης και συναισθηματική στήριξη. Γι’ αυτό σε προτρέπω να χρησιμοποιήσεις αυτή τη δύσκολη περίοδο για να χτίσεις σχέσεις. Να μιλάς ανοιχτά και ειλικρινά με τους ανθρώπους γύρω σου, και να είσαι όσο πιο ενσυναισθητικός γίνεται απέναντί τους. Για τους ανθρώπους εκτός σπιτιού, μπορείς να κάνεις βιντεοκλήση, να τους τηλεφωνήσεις, να στείλεις email ή ένα μήνυμα. Και μην ξεχνάς τη δύναμη του χειρόγραφου – ένα γράμμα!
Το νόημα είναι να μείνεις συνδεδεμένος όσο περισσότερο γίνεται και να είσαι ανοιχτός και ειλικρινής σε αυτές τις επικοινωνίες για το τι αισθάνεσαι και με τι είσαι αντιμέτωπος αυτή τη στιγμή. Μπορείς να ενθαρρύνεις και τους συνομιλητές σου να είναι εξίσου ειλικρινείς και ανοιχτοί, δημιουργώντας έτσι τη δυνατότητα για αμοιβαία στήριξη και καλοσύνη.
Αυτή η πανδημία θα αλλάξει τον κόσμο, και θα αλλάξει και σένα. Τα καλά νέα είναι πως αν δουλέψεις στις 6 αυτές ανάγκες του θρήνου τις εβδομάδες που ακολουθούν, θα περάσεις αυτό το χρονικό κατώφλι ως ένας διαφορετικός, καινούριος άνθρωπος. Η δουλειά σου με το πένθος σου θα σε βοηθήσει να εξελιχθείς, με τρόπους που θα κάνουν τη ζωή σου να έχει μεγαλύτερη αξία και σημασία. Μέσα από τον θρήνο, σου δίνεται η δυνατότητα να γνωρίσεις τον εαυτό σου καλύτερα. Μπορεί να βρεις χρόνο να φροντίσεις ουσιαστικά και σε βάθος την ψυχή σου. Έχεις τη δυνατότητα να παγιώσεις ή να βελτιώσεις τις σχέσεις σου. Και μπορεί να αποκτήσεις μεγαλύτερη διαύγεια για το τι πραγματικά αξίζει στη ζωή σου (και να αφήσεις να φύγει, ότι δεν αξίζει).
Το πένθος είναι πάντα μια μεταμορφωτική εμπειρία, αλλά αυτό το παγκόσμιο πένθος μπορεί να μας ενώσει όσο ποτέ άλλοτε. Φαντάσου τι μπορούμε να κάνουμε όλοι μαζί, αν ο καθένας από εμάς αξιοποιήσει αυτό το μεταβατικό στάδιο που τώρα ζούμε για να βελτιώσει την αυτογνωσία του, να ζήσει με συνειδητότητα, να μαλακώσει το φόβο, και να φροντίσει τον εαυτό του και τους άλλους.
Έχω μεγάλη ελπίδα για το κοινό μας μέλλον. Σας παρακαλώ ελάτε μαζί μου να βιώσουμε τον θρήνο μας με ουσία, για να μπορέσουμε να ζούμε και να ζήσουμε καλύτερα, να αγαπάμε και να αγαπήσουμε καλύτερα, και να αλλάξουμε τον κόσμο – προς το καλύτερο ” .
Alan D. Wolfelt, Ph.D.
(Ελεύθερη μετάφραση δική μου από εδώ)
Μαρία Στραγαλινού – βοηθός μητρότητας περιγεννητικού πένθους SBD